کِی دل درد کودک نیاز به آندوسکوپی دارد؟

دکتر فرزانه معتمد در گفت و گو با خبرنگار آرمان زنان، گفت:« دل دردهای شکمی وقتی که مزمن می شوند معمولا در کودکان ۴ تا ۱۶ ساله اتفاق می افتد و سه ماهی از قبل شرح حالی از دل درد کودکان را ذکر می کنند و گاهی اوقات شدت درد به حدی است که کودک نمی تواند فعالیت های روزمره خود را مثل مدرسه رفتن یا بازی کردن انجام دهد. این نوع دل دردها معمولا دردهای ارگانیک مثل زخم معده یا انسداد روده نیستند و دردهایی هستند که جنبه عاطفی و روحی و روانی دارند.»

وی در ادامه گفت:« دردهای شکمی مسئله شایعی در کودکان است و حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کودکان در سنین ۴ تا ۱۶ ساله به آن مبتلا می شوند و حدود ۲۵ درصد تا ۳۰ درصد مراجعان به متخصصان گوارش اطفال را دل دردهای مزمن تشکیل می دهد. این بیماران واقعا در ناحیه شکم احساس درد دارند و در واقع دروغ نمی گویند و تمارض به درد نمی کنند و دل درد کودکان فعالیت های روزمره آنها را مختل می کند علت این نوع دل دردها ممکن است آلرژی ، حساسیت یا عدم تحمل نسبت به برخی از غذاها باشد به عنوان مثال نسبت به پفک و چیپس و یا انواع افزودنی ها حساسیت دارند.»

این فوق تخصص گوارش اطفال گفت:« مشکلات اختلالات حرکتی دستگاه گوارش که کند بوده و با یبوست همراه است و یا حرکات روده ای تند بوده و با اسهال های متناوب در کودک همراه است که این مشکل به عنوان سندروم روده تحریک پذیر در نظر گرفته می شود.»

وی گفت:« ممکن است دل دردهای شکمی ناشی از مشکلات روحی و روانی مثل استرس و اضطراب و افسردگی باشد که تبدیل به علامت درد در کودکان شود، یبوست نیز می تواند باعث دل درد کودکان شود، برخی مسایل ژنتیکی نیز می تواند دلیل دل دردهای مزمن کودک باشد.»

این علایم هشدار را جدی بگیرید

وی با طرح این سوال که از کجا بفهمیم دل دردهای شکمی ارگانیک است و یا فانکشنال است، گفت:« در دل دردهای مزمن شکمی بیمار یکسری علایم هشدار دارد مثلا رشد کودک مختل شده، کاهش وزن پیدا کرده ، استفراغ های مکرر دارد ،دچار اسهال شده ، خونریزی گوارشی دارد ، تب دارد ، دچار التهاب مفصل است و یا ضایعات پوستی در ناحیه مقعد فیستول وجود دارد. ما از کودک آزمایش می گیریم می بینیم هموگلوبین خون کودک کم است و کم خون است ESR وی بالا است و علایم و شواهد التهاب در بدنش وجود دارد اینها دیگر نمی تواند یک درد فانکشنال باشد اینها علایم دردهای ارگانیک است و قطعا پزشک باید بررسی های بیشتری را انجام بدهد مثلا کودکی که خونریزی گوارشی دارد باید اندوسکوپی شود.»

وی خاطرنشان کرد:« اگر بیماری باشد که به درمان دارویی جواب نمی دهد و یا به درمان دارویی جواب می دهد اما بعد از قطع دارو دوباره علایم بیماری اش عود می کند باید این بیمار مورد بررسی های بیشتری قرار گیرد. بیماری را می بینیم که توده در شکمش دارد که باید سونوگرافی شود. یک بیماری دل درد دارد و از سوزش ادرار و درد پهلوها شاکی است که ممکن است مشکل عفونت ادراری داشته باشد که باید ازمایش ادرار از وی بگیریم و یا بیمار اسهال دارد و در کنار دردهای شکمی به همراه مدفوع دفع خون دارد قطعا باید آزمایش مدفوع برایش تجویز شود و علل عفونی رد شود اگر لازم شود درمان با آنتی بیوتیک برای وی انجام می شود و اگر به درمان جواب نداد باید برای وی کولونوسکوپی انجام شود. باید تمام این موارد را در نظر داشته باشیم.»

وی گفت:« یکسری از دردهای شکمی همراه با علایم زخم پپتیک بر روی دستگاه گوارش بیمار است مثلا بیمار آروغ می زند ، یا از شدت درد نصف شب از خواب بیدار می شود، یا درد در ناحیه قسمت فوقانی شکم است، یا بیمار سکسکه می کند ، احساس سوزش سر دل و احساس پری سر دل دارد و غذا را نمی تواند به خوبی هضم کند که ممکن است این بیمار زخم های گوارشی داشته باشد اگر علایم طول بکشد و شدید باشد و بیمار از شدت درد از خواب بیدار شود و وزن بیمار کم شده باشد و رشدش مختل شده باشد قطعا باید آندوسکوپی شود.»

دکتر معتمد افزود:« نوع سوم دردهای شکمی، دردهای همراه با اجابت مزاج هستند که با اسهال یا یبوست متناوب همراه هستند که قطعا باید با آزمایش مدفوع بررسی شوند تا مطمئن شویم که دردهای ارگانیکی مثل بیماری های التهابی روده ندارند و اگر آزمایش مدفوع نرمال بود و وزن و رشد کودک مشکلی نداشت این بیماری را تحت عنوان سندروم روده تحریک پذیر قلمداد می کنیم و مورد درمان قرار می دهیم.»

وی گفت:« نوع چهارم دردهای شکمی، میگرن شکمی است که در اصطلاح دردهای سیکلیک شکم را ایجاد می کنند که می توانند همراه با استفراغ باشند این دردها تیپی از میگرن هستند که در خانواده سابقه این بیماری وجود دارد. این بیماران علایمی دیگر مثل سردرد ، گریز از نور را دارند و دوست دارند در یک جای تاریک استراحت کنند، ممکن است تهوع و استفراغ داشته باشند و مهمترین چیزی که ما را مطمئن می کند که پترن درد میگرن شکمی است این است که سیکلیک است یعنی حملات یا دوره هایی از درد را می توانند تجربه کنند مثلا دقیقا هر یک ماه یک بار بیمار دچار حملات درد می شود.»

این فوق تخصص گوارش اطفال گفت:«« فرم پنجم دردهای شکمی، افرادی هستند که مرتب هوا بلع می کنند که ممکن است هنگام غذا خوردن حرف می زنند و با هیجان غذا می خورند که همراه آن مقداری هوا می بلعند یا مرتب آه می کشند و در حال بلع هوا هستند که هنگام بیدار شدن از خواب هیچ نوع درد شکمی ندارند اما بعد از چند ساعت شکم کودک نفخ می کند.»

چه مواقعی آندوسکوپی لازم است؟

وی درباره اینکه چه مواقعی لازم است برای بررسی دردهای شکمی آندوسکوپی صورت گیرد، گفت:« وقتی بیمار به درمان دارویی جواب نمی دهد یا با مصرف دارو خوب می شود اما بعد از قطع مصرف دارو مجدد دردهای شکمی وی بیمار برمی گردد بیمار باید مورد بررسی بیشتری قرار گیرد.»

وی درباره اقدامات لازم برای بیمارانی که با درد شکمی مراجعه می کنند، گفت:«شاید کافی باشد تنها آزمایش ادرار و مدفوع از وی گرفته شود اگر مشکوک باشیم یک سونوگرافی از شکم هم برای وی تجویز می کنیم و براساس نوع و انواع درد درمان را شروع می کنیم.»

دکتر معتمد درباره اینکه چه بیماری های ارگانیکی می توانند با دردهای شکمی همراه باشند، گفت:« باید التهاب های دستگاه گوارش را در نظر داشته باشیم، اختلالات حرکتی در دستگاه گوارش را باید در نظر داشته باشیم، بیماری های کبد ، بیماری پانکراس،انسدادهای نسبی روده، درگیری های کلیه و مجاری صفراوی، مشکلات روحی و روانی را باید در نظر بگیریم، همچنین مشکلات زنان که در دختربچه ها تحت عنوان چرخش کیست تخمدان است را در نظر بگیریم، عفونت های دستگاه گوارش،عفونت های روده بزرگ و کوچک را باید در نظر بگیریم. نکته بسیار مهم و شایع عدم تحمل لاکتوز است که می بینیم کودک بعد از خوردن شیر، دل پیچه و دل درد و گاهی اسهال و نفخ و کرامپ شکمی پیدا می کند و وقتی که بیمار مصرف شیر را قطع می کند می بینیم که ظرف سه تا پنج روز بیمار تمام علایمش برطرف می شود، باید به این مسئله هم توجه کنیم.»

وی افزود:« اگر دل درد کودکان با تب همراه باشد می توانیم تب مدیترانه ای فامیلیال را در نظر بگیریم، گاهی نیز آپاندیسیت خیلی حاد بروز نمی کند یعنی توده مدفوعی ممکن است در دهانه و گردن آپاندیس را ببندد و گاهی اوقات انسداد کامل می شود و آپاندیسش بیمار ورم می کند و به صورت درد شکمی خود را نشان می دهد ، در مواقعی دیگر می بینیم این انسداد و درد برطرف شد اینها دردهای کولیکی کرامپی هستند که در اصطلاح به آن کولیک آپاندیس می گویند و برای درمان آن باید اثبات کنیم بیماری های ارگانیکی که خیلی از آنها هم می توانند خطرناک باشند وجود ندارند و دردهای شکمی ناشی از این بیماری ها نیست وقتی که اثبات شد که مشکل ارگانیک وجود ندارد مرحله اول این است که لایف استایل و سبک زندگی کودک باید به صورت نرمال برقرار بماند یعنی وقتی حملات درد اتفاق افتاد والدین وی را به منزل ببرند، و اگر کودک مدرسه ای است به مدرسه رفتن ادامه دهد و در صورت بروز درد به وی آب قند بدهند وقتی کمی بهتر شد مجددا به حضورش در کلاس درس ادامه دهد.»

این فوق تخصص گوارش اطفال در ادامه گفت:« دومین مرحله تغییر و کاهش تریگرهای درد است یعنی اگر می دانیم که لاکتوز شیر باعث ایجاد دردهای شکمی می شود شیرهای فاقد لاکتوز به کودک بدهیم اگر کودک چیپس و پفک می خورد و یا فست فود می خورد دل درد می گیرد این مواد غذایی را به وی ندهیم اگر می بینیم که استرس یا یبوست باعث درد می شود این تریگرها را درمان می کنیم. گاهی اضطراب و افسردگی به دل درد تبدیل می شود وقتی بیمار دل درد پیدا می کند نیز همین نیز عاملی برای اضطراب و افسردگی وی می شود که یک سیکل معیوب است که باید آن را هم درمان کنیم بنابراین ممکن است مشاوره روانپزشکی هم برای بیمار لازم باشد.»

وی گفت:« مرحله چهارم اصلاح رژیم غذایی کودک است اگر بیمار با خوردن یک ماده غذایی دچار دل درد می شود باید آن ماده از رژیم غذایی وی حذف شود گاهی اوقات کودکانی که دردهای ارگانیک قسمت فوقانی شکم را دارند و علایمش شبیه زخم معده و زخم اثنی عشر است در این موارد باید رژیم غذایی کودک کم چرب باشد و غذاهای تند، ترش و یا ادویه دار استفاده نکند، از غذاهای کم حجم استفاده کند، افرادی که یبوست دارند رژیم پرفیبر را استفاده کنند و افرادی که اسهال می گیرند باید ببینند مصرف چه ماده غذایی باعث بروز اسهال در آنها شده که آن را حذف کنند.»

دل دردهایی که باید با مشاوره های روانشناسی کنترل شود

وی افزود:« مرحله پنجم برای دردهای شکمی، دارودرمانی است که خود شامل داروهای H2 بلوکر و داروهای Proton- Pump Inhibitors می شود که H2 بلوکرها شامل رانیتیدین و فاموتیدین هستند و داروهایProto- Pump Inhibitors شامل امپرازول، پنتوپرازول و لانتوپرازول و غیره هستند که اینها را در مواقعی که دردهایی که مشابه زخم معده وجود دارد، به کار می بریم. اگر بیمار اسهال داشته باشد ممکن است از درمان های اختصاصی اسهال و اگر یبوست داشته باشد از درمان های اختصاصی یبوست استفاده شود، اگر سردرد یا تیپ میگرنی یا سیکلیک دوره ای درد را داشته باشد از داروهای درمان میگرن استفاده می کنیم و در نهایت بستری و روان درمانی بیمار و مشاوره با روانپزشک و روانشناس کودک است که می تواند کمک کننده باشد.»

دکتر معتمد خاطرنشان کرد:« یکسری عوامل پیش آگهی بیماری را بدتر می کند که در پسران درد شدیدتر است و قطعا باید تحت درمان پزشک متخصص گوارش و روانپزشک قرار بگیرد از جمله اینکه اگر از دل درد کودکان مدت بیشتر از ۶ ماه گذشته باشد و بعد از این مدت برای درمان مراجعه کرده باشد درمان وی طول می کشد که به درمان جواب بدهد. اگر بیمار خانواده مشکل داری داشته باشد یعنی پدر و مادر کودک طلاق گرفته باشند یا با یکدگیر اختلاف داشته باشند یا خواهر و برادر، کودک را اذیت می کنند و یا افرادی باشند که در خانواده دچار مشکل باشند این درد در کودک بیشتر است و باید خانواده درمانی برای کودک نیز صورت بگیرد.
معمولا این افراد وقتی که از مطب خارج می شوند چون ما به آنها اطمینان خاطر داده ایم خیلی از این افراد قبل از شروع درمان دردهایشان خیلی بهتر می شود به دلیل اینکه اطمینان پیدا کرده اند مشکل جدی ای ندارند.»

وی در پایان گفت:« ممکن است نیمی از این افراد در بزرگسالی درد را مجددا تجربه کنند. برخی افراد ممکن است دچار فیبرومیالژیا یا سندروم خستگی مزمن باشند که همیشه خسته هستند و همیشه عضلات و اندام هایشان درد می کند و گاهی اوقات دچار کمردرد و سردرد و دل درد می شوند اینها افرادی هستند که مشکلات اضطرابی و افسردگی دارند که تبدیل به این علایم می شود و افرادی هستند که شاید بتوانیم درد آنها را با مشاوره های روانشناسی کنترل کنیم.»