دلایل اصلی نازایی در زنان

معنی نازایی

به گزارش سلامت نیوز، دکتر آزاده مهدیان، جراح و متخصص زنان نوشت: به طور کلی، ناباروری یعنی ناتوانی در باردار شدن پس از یک سال یا بیشتر رابطه جنسی محافظت نشده. از آنجایی که مشخص شده است که باروری در زنان با افزایش سن به طور پیوسته کاهش می‌یابد، برخی از پزشکان زنان 35 ساله یا بالاتر را پس از 6 ماه رابطه جنسی محافظت نشده برای درمان نازایی بررسی و درمان می‌کنند.

نازایی در زنان

ناباروری معمولاً به دلیل مشکلات مربوط به تخمک گذاری (آزاد شدن ماهانه تخمک از تخمدان ها) رخ می دهد.برخی از مشکلات کلا آزاد شدن تخمک را متوقف می کنند، برخی دیگر مانع از آزاد شدن تخمک در برخی از چرخه های قاعدگی می شوند اما در برخی دیگر نه.

مشکلات تخمک گذاری ناشی از موارد زیر است:

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یا تنبلی تخمدان.
مشکلات تیروئید – هم پرکاری غده تیروئید و هم غده تیروئید کم کار می توانند از تخمک گذاری جلوگیری کنند.
نارسایی زودرس تخمدان – در برخی زنان تخمدان ها قبل از 40 سالگی از کار می افتند.

علائم ناباروری

علامت اصلی ناباروری ناتوانی در باردار شدن است. چرخه قاعدگی خیلی طولانی (35 روز یا بیشتر)، خیلی کوتاه (کمتر از 21 روز)، نامنظم می تواند به این معنی باشد که فرد دچار اختلال در تخمک گذاری است. همچنین ممکن است هیچ علامت یا نشانه دیگری دیده نشود بنابراین شاید از خود بپرسید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

زمان مراجعه به پزشک زنان و نازایی به سن فرد بستگی دارد. معمولا پزشکان به افراد زیر 35 سال توصیه می کنند که حداقل یک سال قبل از انجام آزمایش های تشخیص ناباروری یا درمان برای باردار شدن رابطه جنسی منظم و حفاظت نشده داشته باشند. زنان بین 35 تا 40 سال، پس از شش ماه تلاش برای بارداری، باید به پزشک مراجعه کنند تا بررسی ها زودتر شروع شوند. در زنان بیش از 40 سال نیز باید آزمایش و درمان های ناباروری فورا آغاز شوند.

همچنین اگر فردی سابقه پریودهای نامنظم یا دردناک، بیماری التهابی لگن، سقط‌های مکرر، درمان سرطان یا اندومتریوز داشته باشد، ممکن است نیازمند درمان نازایی و بررسی توسط پزشک متخصص زنان و زایمان شود.

علت نازایی در زنان

در ادامه به برخی عوامل ایجاد نازایی در زنان اشاره می شود:

جراحی لگن و دهانه رحم

جراحی لگن می‌تواند به لوله‌های فالوپ که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کند، آسیب برساند و زخمی ایجاد کند که موجب نازایی در زنان شود.

جراحی دهانه رحم هم گاهی اوقات می تواند موجب ایجاد زخم یا کوتاه شدن گردن رحم (دهانه رحم) شود و در ادامه موجب ناباروری برخی خانم ها می شود.

اختلال در مخاط دهانه رحم

در زمان تخمک گذاری، مخاط دهانه رحم رقیق تر می شود تا اسپرم راحت تر از آن عبور کند. اگر اختلالی در مخاط وجود داشته باشد، می تواند باردار شدن را سخت تر کرده و نازایی در زنان ایجاد کند.

فیبروم یا کیست رحم

ایجاد فیبروم یا کیست در داخل یا اطراف رحم می تواند بر باروری تأثیر بگذارد. در برخی موارد، فیبروم از چسبیدن تخمک بارور شده در رحم جلوگیری می کند و گاهی لوله فالوپ را مسدود می کند و موجب نازایی در زنان می شود.

ارتباط اندومتریوز و نازایی زنان

اندومتریوز شرایطی است که در آن قسمت های کوچکی از پوشش رحم (آندومتر) در جای دیگری مانند تخمدان‌ها شروع به رشد می‌کنند. این کار ممکن است به تخمدان ها یا لوله های فالوپ آسیب برساند و همچنین می تواند لانه گزینی تخمک بارور شده را مختل کند و موجب مشکلات باروری شود.

بیماری التهابی لگن و نازایی زنان

بیماری التهابی لگن (PID) یک عفونت دستگاه تناسلی فوقانی در زنان است که شامل رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها می‌شود. این بیماری معمولا به دلیل عفونت مقاربتی (STI) ایجاد می شود. PID می‌تواند به لوله‌های فالوپ آسیب بزند و حرکت تخمک به داخل رحم را غیرممکن کند.

اختلال عملکرد هیپوتالاموس

غده هیپوفیز دو هورمون تولید می کند که مسئول تحریک تخمک گذاری در هر ماه هستند. یکی از این هورمون ها محرک فولیکول (FSH) و دیگری هورمون لوتئینه کننده (LH) است. استرس زیاد یا مشکلات عاطفی، وزن خیلی زیاد یا خیلی کم، یا افزایش یا کاهش قابل توجه وزن در مدت کوتاه می تواند تولید این هورمون ها را مختل کرده و بر تخمک گذاری تأثیر بگذارد. پریودهای نامنظم یا غایب شایع ترین علائم اختلال در عملکرد هیپوتالاموس است.

پرولاکتین زیاد غده هیپوفیز

تولید بیش از حد پرولاکتین (هیپرپرولاکتینمی)، تولید استروژن را کاهش می دهد و می تواند موجب ناباروری شود. این اختلال ممکن است به علت مصرف دارو برای بیماری خاصی باشد.

بستن لوله های رحم و نازایی زنان

برخی از زنان که نمی خواهند دیگر بچه دار شوند، لوله های فالوپ را می بندند تا تخمک نتواند به رحم برسد. این عمل به ندرت قابل برگشت است و اگر لوله ها دوباره باز شوند، احتمال نازایی زنان در این حالت بالاست.

عوارض دارویی

عوارض جانبی برخی از داروها می تواند بر باروری زنان تأثیر بگذارد. برخی از داروهایی که ممکن است موجب نازایی زنان شوند در ادامه معرفی می شوند:

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) – مصرف طولانی مدت یا دوز بالای NSAID ها مانند ایبوپروفن یا آسپرین ممکن است بارداری را سخت کنند.
شیمی درمانی – داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی گاهی اوقات می توانند موجب نارسایی تخمدان شوند، به این معنی که تخمدان ها دیگر نمی توانند به درستی کار کنند و فرد دچار نازایی می شود.
داروهای اعصاب – داروهای ضد افسردگی که اغلب برای درمان افسردگی تجویز می شوند، گاهی اوقات می توانند موجب پریود نشدن یا ناباروری شوند.
اسپیرونولاکتون – نوعی دارویی که برای درمان احتباس مایعات (ادم) استفاده می شود. معمولا مشکلات باروری حدود 2 ماه پس از قطع مصرف اسپیرونولاکتون بهبود می یابد.
مواد مخدری مانند ماری جوانا و کوکائین می توانند به طور جدی بر باروری تأثیر بگذارند و تخمک گذاری را دشوارتر کنند.

تاثیر اختلالات رحمی بر نازایی زنان

برخی زنان به طور مادرزادی دچار اختلالات رحمی هستند. مثلا شکل غیر عادی رحم می تواند موجب ایجاد مشکلاتی در باردار شدن یا نازایی زنان شود. تنگی دهانه رحم یا باریک شدن دهانه رحم به دلیل ناهنجاری ارثی یا آسیب به دهانه رحم می تواند موجب ناباروری شود.

ناباروری بدون علت

در برخی موارد، علت ناباروری هرگز پیدا نمی شود. ترکیبی از چندین عامل جزئی در زن و مرد می تواند موجب مشکلات باروری غیر قابل توضیح شود. اگرچه ناباروری بدون علت بسیار ناامیدکننده است، اما این مشکل می تواند با گذشت زمان برطرف شود و فرد نباید در درمان نازایی به این علت وقفه بیاندازد.

درمان صددرصد نازایی

خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی تقریبا صددرصد نازایی در زنان قابل درمان است. بیشتر خانم ها با درمان های دارویی، درمان ناباروری با IVF، درمان ناباروری با IUI، درمان ناباروری با میکرواینجکشن یا ICSI، روش GIFT و ZIFT، اهدا کردن تخمک، رحم جایگزین، لاپاراسکوپی و هیستروسکوپی از درمان های صددرصدی نازایی زنان هستند.

متخصصان زنان، زایمان و نازایی با بررسی آزمایشات فرد پروتکل درمان را تنظیم می کنند. برخی افراد ممکن است به چندین درمان نیاز داشته باشد. به هر حال درمان نازایی ممکن است پروسه طولانی شود که برای هر کسی استرس زا است. بنابراین هر بیماری برای درمان نازایی باید به دکتری که به او اعتماد دارد مراجعه کند تا استرس کمتری را متحمل شود.

سخن آخر

نازایی زنان بیماری است که در آن فرد نمی تواند باردار شود. با افزایش سن ازدواج و یا تصمیم دیرهنگام برای بارداری این بیماری تقریبا شایع است. حداقل 10 درصد از زنان با ناباروری سروکار دارند. احتمال ناباروری با افزایش سن زنان افزایش می یابد.