بعد از شیمی‌درمانی بسیاری از بیماران با ریزش مو مواجه می‌شوند. راهکارهای علمی و طب ایرانی برای تسریع رشد مو از تغذیه تا ماساژ با روغن‌های توضیح داده شده.
ریزش مو یکی از شایع‌ترین عوارض شیمی‌درمانی است و می‌تواند به اعتمادبه‌نفس بیمار دچار سرطان لطمه بزند. خبر خوب این که تقریباً در همهٔ بیماران، موها پس از پایان دورهٔ درمان دوباره رشد می‌کنند.
طبق آمار کلینیک‌های تخصصی، اولین جوانه‌های مو بین سه تا شش ماه بعد از آخرین جلسهٔ شیمی‌درمانی ظاهر می‌شود و در ۱۲ ماه بعد به سرعت ضخیم‌تر می‌شود.
در این مطلب، ابتدا به اقدامات پزشکیِ ثابت‌شده اشاره می‌کنیم، سپس به سراغ نقش تغذیه، مکمل‌ها و به‌ویژه استفاده از روغن‌های طبیعی برای حمایت از فولیکول‌ها می‌رویم.
چرا موها بعد از شیمی درمانی می‌ریزد؟
داروهای شیمی‌درمانی سلول‌های با رشد سریع، از جمله فولیکول‌های مو، را نیز هدف قرار می‌دهند. شدت ریزش مو بسته به نوع دارو و دوز آن متفاوت است. مرکز MD Anderson گزارش می‌دهد که حدود سه هفته پس از شروع درمان، ریزش قابل‌مشاهده است و معمولاً شش تا هشت هفته پس از پایان درمان، رویش مجدد آغاز می‌شود.
روش‌های پزشکی برای درمان ریزش مو پس از شیمی درمانی
کلاه سرد (Scalp Cooling): تنها روش تأییدشدهٔ FDA برای پیشگیری از ریزش مو است؛ با خنک‌کردن پوست‌سر پیش از ورود دارو، جریان خون و در نتیجه دوز دارو در فولیکول‌ها کاهش می‌یابد.
لیزر کم‌توان (Low‑Level Laser Therapy | LLLT): تاباندن نور قرمز ۶۵۰ تا ۶۷۰ نانومتر سه بار در هفته، فعالیت سلول‌های پاپیلای درم را افزایش داده و طبق یک متا آنالیز در سال ۲۰۲۴، قطر تار مو را تا ۱۹٪ بالا می‌برد.
درمان پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): تزریق فاکتورهای رشد مشتق از خونِ خود بیمار به پوست‌سر، چرخهٔ آناژن را طولانی کرده و در ۷۲٪ بیماران ضخامت مو را معنی‌دار بهبود داده است.
میکرونیدلینگ: رولرهای ۰٫۵ تا ۱ میلی‌متری با ایجاد کانال‌های میکروسکوپی، جذب سرم‌ها و فاکتورهای رشد را افزایش داده و تراکم مو را دو برابر در مقایسه با ماینوکسیدیل تنها بالا برده است.
ماینوکسیدیل موضعی ۲٪ یا ۵٪: پس از پایان شیمی‌درمانی می‌تواند سرعت رویش را بالا ببرد؛ در افراد حساس به خارش یا التهاب، لوسیون‌های ملایم یا روغن‌های طبیعی جایگزین خوبی‌اند.
هشدار بالینی: هر روش تهاجمی مانند PRP یا میکرونیدلینگ باید با تأیید تیم آنکولوژی و متخصص پوست انجام شود تا از عوارض احتمالی برای مثال عفونت یا تحریک بیش‌ازحد پیشگیری شود.
تغذیه و مکمل‌های رشد مو بعد از شیمی درمانی
بیوتین (B7): در زردهٔ تخم‌مرغ، جگر و مغزها فراوان است و در سنتز کراتین نقش مستقیم دارد.
ویتامین‌های C و E: دو آنتی‌اکسیدان قدرتمند که از فولیکول در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می‌کنند؛ مرکبات، فلفل دلمه‌ای و دانه‌های روغنی منابع شاخص‌اند.
اسیدهای چرب اُمگا‑۳ و اُمگا‑۶: کمبود این اسیدها با شکنندگی مو و شوره مرتبط است؛ ماهی‌های چرب و روغن بذر کتان بهترین گزینه‌ها هستند.
کلاژن هیدرولیزه + ویتامین C: این ترکیب سنتز کراتین را پشتیبانی کرده و به بازسازی لایهٔ درمیس کمک می‌کند؛ دوز پیشنهادی ۵ گرم پپتید کلاژن هیدرولیزه روزانه همراه یک وعده میوهٔ سرشار از ویتامین C.
روغن‌های طبیعی برای رشد مو بعد از شیمی درمانی
از دیدگاه درماتولوژی و همچنین طب ایرانی، ماساژ پوست‌سر با روغن‌های گیاهیِ دارای اسیدهای چرب ضروری، جریان خون مویرگی و در نتیجه اکسیژن‌رسانی به پیاز مو را افزایش می‌دهد. در عین حال فاقد ترکیبات شیمیاییِ تحریک‌کننده است. مرکز MD Anderson توصیه می‌کند تا زمان ترمیم کامل پوست‌سر، از محصولات ملایم و کم‌موادشیمیایی استفاده شود.
روغن پایه؛ شرط اول ایمنی
پیش از افزودن هر اسانس، چند قطره از روغن پایهٔ سردفشرده مثل بادام شیرین، جوجوبا یا نارگیل روی بخش کوچکی از پوست تست کنید. اگر تا ۲۴ ساعت قرمزی یا خارش ایجاد نشد، می‌توانید ترکیب را روی کل پوست‌سر بمالید.
برای بررسی قیمت و خرید روغن نارگیل طبیعی و دیگر روغن‌های نام برده، می‌توانید به فروشگاه‌های آنلاین معتبر مثل زادمهر، زیمالب، روغنکده بکلی، شیمی استور و… مراجعه نمایید.
اسانس‌های پر پشت کننده با پشتوانهٔ علمی
| نام روغن | بررسی علمی |
|---|---|
| رزماری | یک کارآزمایی بالینی در سال ۲۰۱۵ نشان داد که پس از شش ماه، محلول ۱٪ رزماری به‌اندازهٔ ماینوکسیدیل ۲٪ در افزایش تراکم مو مؤثر بوده ولی خارش کمتری ایجاد کرده است. |
| نعناع فلفلی | مطالعهٔ حیوانی ۲۰۱4 این روغن را قوی‌ترین محرک رشد مو در مقایسه با ماینوکسیدیل و کنترل معرفی کرد. |
| چای درختی | ترکیب ۵٪ این روغن با ماینوکسیدیل در یک کارآزمایی ۲۰۱۳ به رشد سریع‌تر در مقایسه با ماینوکسیدیل خالص منجر شد. |
نحوهٔ مصرف استاندارد: ۳–۵ قطره اسانس در یک قاشق چای‌خوری روغن پایه، ماساژ دورانی بر پوست‌سر برای ۵ دقیقه، نگه‌داشت حداقل ۳۰ دقیقه (یا شب‌تاصبح) و سپس شست‌وشو با شامپوی ملایم.
برای فهرست کامل و جزییات بیشتر دربارهٔ انتخاب روغن مناسب، گزارش روغن‌های مناسب برای رشد مو پس از شیمی درمانی را بخوانید.
رویش مو بعد از شیمی درمانی از نگاه طب ایرانی: گرمی ملایم و تسکین پوست سر
در مکتب طب ایرانی، روغن سیاه‌دانه و روغن بنفشهٔ پایه‌کنجد به‌خاطر مزاج گرم و خاصیت ضدالتهابی برای ماساژ شبانه توصیه می‌شود. گرمای ملایم این روغن‌ها همراه با کمپرس گرم (حولهٔ نیم‌گرم) به نفوذ بهتر ترکیبات کمک می‌کند. با این حال، بیماران باید هر روش مکمل را با پزشک معالج خود هماهنگ کنند.
عادات مراقبتی که نباید فراموش شود
| اقدام | نکات |
| ماساژ پوست سر با نوک انگشتان | روزی پنج دقیقه (بدون ناخن) |
| اجتناب از حرارت مستقیم | (سشوار داغ، اتوی مو) تا شش ماه |
| شامپوی کودک یا فاقد سولفات | برای کاهش تحریک |
| پوشش سر در برابر آفتاب و سرما | انقباض عروق در هوای سرد، رشد مو را کند می‌کند |
پرسش‌های پرتکرار
آیا همهٔ بیماران سرطانی دوباره صاحب مو می‌شوند؟
در ۹۸٪ افراد، رشد مجدد ظرف سه ماه آغاز می‌شود؛ موارد نادرِ تأخیر معمولاً به دوز بالای داروهای آلکیله‌کننده یا پرتودرمانی توأم مربوط است.
آیا می‌توان همزمان از ماینوکسیدیل و روغن استفاده کرد؟
بله، ولی باید بین مصرف دو محصول حداقل چهار ساعت فاصله باشد تا تداخل یا حساسیت ایجاد نشود.
چه زمانی می‌توان موها را رنگ کرد؟
کلیهٔ منابع علمی و متخصصان پوست توصیه می‌کنند حداقل شش ماه پس از پایان شیمی‌درمانی از رنگ‌های حاوی آمونیاک و پراکسید دوری کنید.
جمع‌بندی رشد مو بعد از شیمی درمانی
مسیر رشد مو بعد از شیمی‌درمانی نیازمند صبر، تغذیهٔ مناسب و مراقبت ملایم از پوست‌سر است. روش‌های پزشکی مانند کلاه سرد و ماینوکسیدیل مؤثرند، اما کسانی که به دنبال گزینه‌های طبیعی هستند می‌توانند با تأیید پزشک از روغن‌هایی مثل رزماری، نعناع و چای درختی در کنار روغن‌های پایهٔ مغذی بهره ببرند. ترکیب شواهد علمی با آموزه‌های طب ایرانی امکان رویکردی کامل و کم‌خطر را فراهم می‌کند.
منابع علمی این مطلب
https://www.mdanderson.org/cancerwise/hair-loss-after-chemotherapy–10-things-to-know.h00-159540534.html
https://www.medicalnewstoday.com/articles/essential-oils-for-hair-regrowth-after-chemo
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37185388/
https://europepmc.org/article/med/25842469
چنانچه سوالی در مورد رشد مو بعد از شیمی درمانی داشتید، در قسمت کامنت‌ها مطرح نمایید.
همچنین اگر خودتان یا اطرافیانتان تجربه‌ای در این زمینه دارند، لطفا بنویسید تا دوستان دیگر هم استفاده نمایند.
