به گزارش ایرنا، تشکیل نهاد خانواده و ازدواج در سراسر تاریخ زندگی بشر چنان پایگاه محکمی دارد که هیچ جایگزینی برای آن یافت نشده است؛ در ۲ بعد فردی و اجتماعی، آرامش و استمرار را برای جامعه به ارمغان می‌آورد و ضامن سلامت زندگی اجتماعی است.
افزایش سن ازدواج و کاهش میزان عمومی آن، در همراهی با کاهش نرخ باروری و البته افزایش نسبی آمار طلاق، به تهدیدی برای جوانی و پنجره طلایی جمعیت امروز ایران تبدیل شده و واکاوی دلایل و سپس تلاش برای حل آن را چاره ناپذیر ساخته است.
گفته شد بررسی اما و اگرهای ازدواج در بوشهر اهمیتی ویژه دارد؛ نگاهی به آمارهای جمعیتی بوشهر درباره این شاخص نشان می‌دهد که بوشهر در میان پنج استانی است که ازدواج عمومیت کمتری در آن دارد.
بر اساس آمار اداره کل ثبت احوال استان بوشهر، میزان عمومی ازدواج در آخرین بررسی در این استان ۵.۵ است، میزانی که بوشهر را در رتبه ۲۸ کشور و در میان پنج استان با کمترین میزان ازدواج جای داده است.
همچنین آمارها می‌گوید: میانگین سن ازدواج نیز که در همه کشور رو به افزایش گذاشته است در استان بوشهر هم به ۳۰ سال و هشت ماه برای زوج رسیده و در شهرستان پرجمعیت دشتستان مرز ۳۲ سال را نیز گذرانده است.
به این آمار نگران کننده باید این را هم افزود که بوشهر در کنار استان‌های کرمانشاه و خوزستان بیشترین میزان تجرد قطعی را بویژه در میان دختران دارد؛ آنطور که انیسه خزعلی معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور در سفر استانی به بوشهر اعلام کرد: تجرد قطعی در استان بوشهر به طور تقریبی ۲ برابرمیانگین کشوری است.
این شاخصه‌های جمعیتی به گفته خزعلی از “مسائل جدی” استان بوشهر است که باید درباره آن چاره‌اندیشی شود.
مسئولان اجرایی و فرهنگی استان بوشهر در گفت‌وگو با ایرنا، طیفی از مسائل فرهنگی تا اقتصادی را مطرح کرده‌اند که از نظر آنها هر یک نوعی سد راه ازدواج به موقع جوانان میشود و نیازمند اقدام فوری هستند.
هرچند دلایلی که برای کاهش آمار ازدواج و راهکارهایی که برای ترویج آن مطرح شده، در ارتباطی چند وجهی با یکدیگر مرتبط هستند اما به منظور پیشبرد منظم‌تر بحث، آنها را در سه دسته کلی دلایل مربوط به سبک زندگی نوین، تغییرات نگرشی و ادراکی و مسائل اقتصادی و معیشتی دسته‌بندی کردیم.
کاستی‌های اقتصادی؛ متهم ردیف اول
نداشتن مسکن و اشتغال و پیشی گرفتن هزینه‌های زندگی متاهلی از درآمد از دلایلی است که به اعتقاد مسئولان و کارشناسان جوانان را برای گام نهادن به سوی تشکیل خانواده و پذیرفتن مسئولیت اقتصاد خانوار دو به شک کرده است.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری بوشهر با اشاره به آمارهای کاهشی ازدواج، می‌گوید که این اطلاعات به تنهایی برای طرح مساله و نمایاندن یک چالش اجتماعی کافی است؛ یک چالش کارکردی در نهاد خانواده و بسیاری از دستگاه های دخیل که در طول سال‌های متمادی شکل گرفته است و این سوال را مطرح می‌کند دلایل این کاهش چیست؟
به اعتقاد عباس موسوی نژاد مشکلات اقتصادی می تواند نخستین پاسخی باشد که به ذهن می‌رسد؛ تامین هزینه‌های اولیه برای تشکیل خانواده مانند مسکن، هزینه عقد و عروسی، جهیزیه و هزینه های جاری زندگی برای بسیاری از جوانان و خانواده‌ها بسیار دشوار است.
او ادامه می‌دهد: نرخ افزایش قیمت این کالاها و خدمات بیش از افزایش سطح درآمد خانواده است و بنابراین تاثیر مجموعه عوامل اقتصادی در به هم ریختن آرامش روانی، کاهش تاب آوری و ایجاد اختلاف قابل انکار نیست.
مدیرکل ورزش و جوانان استان بوشهر نیز نداشتن شغل و مسکن مناسب را از نخستین دلایلی عنوان می کند که می‌تواند در پایین بودن میزان عمومی ازدواج نقش آفرینی کند.
به گفته احمد بهروزیانفر امروز مشکلات و فشارهای اقتصادی در همراهی با نداشتن شغل و مسکن سبب میشود تا جوانان در اقدام بهنگام برای ازدواج تردید کنند.
نقش آفرینی سبک زندگی امروزی
سبک زندگی مورد پسند و انتخاب جوانان از عواملی است که در کنار مشکلات اقتصادی مانند میزان درآمد و توان مالی جوانان عاملی است که از نظر مسئولان و کارشناسان به عاملی مخل برای ازدواج تبدیل شده و سن ازدواج را بویژه برای پسران افزایش داده است.
فراگیر شدن رسم و رسومات پرخرج، لازم دانستن زندگی تجملاتی و پرزرق و برق که گاهی از سوی فیلم‌ها و سریال‌های داخلی و خارجی نیز دامن زده میشود از مواردی است که مدیرکل ورزش و جوانان استان بوشهر به عنوان عواملی برای کاهش ازدواج مطرح کرد.
معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان بوشهر می‌گوید: فراگیری این سبک زندگی مبتنی بر خودنمایی و به دور از قناعت و ساده‌زیستی از مولفه‌هایی است که نه تنها ازدواج را به تاخیر انداخته است بلکه هدف نهایی آن را نیز متاثر کرده است.
حجت‌الاسلام محمد قادری معتقد است: این تغییر سبک زندگی در حالی رخ داده است که فرهنگ ایرانی و اسلامی با این شیوه مبارزه می‌کند و با ساده زیستی به دنبال افزایش کیفی زندگی به سمتی است که تامین کننده آرامش و تکمیل کننده زندگی فرد باشد.
به اعتقاد او در این شرایط تحمل شرایط دشوار شاخصه ازدواج میشود و مرد بجای همسرداری و تربیت فرزند مجبور است برای تامین هزینه‌های این سبک زندگی در چند نوبت کار کند و بجای اینکه لذت در کنار هم بودن و آرامش را تجربه کند، از ازدواج دشواری نصیب او میشود.
یکی دیگر از دلایلی که می‌توان آن را در این دسته گنجاند، موردی است که مدیرکل ورزش و جوانان و امور اجتماعی استانداری مطرح کردند؛ تمایل جوانان بویژه دختران به ادامه تحصیل و گمان اینکه با شروع زندگی مشترک و بوجود آمدن تعهدات زندگی متاهلی امکان ادامه تحصیل از آنها سلب میشود از دلایل افزایش سن ازدواج است.
موسوی‌نژاد می‌گوید: در ادامه نیز با بالا رفتن سطح تحصیلات سطح توقعات و انتظارات به گونه ای بالا رفته است که موقعیت مناسبی برای ازدواج نمی‌یابند.
پیدا و پنهان تغییر ادراک و نگرش به ازدواج
مسئولان بوشهری در ادامه طیفی از دلایلی را طرح کردند که می‌توان گفت منشا همگی تغییر نگرش عمومی به ازدواج و کارکردهای این نهاد حیاتی است.
با کمی تامل، به سختی می توان گفت تنهاترین یا حتی مهمترین دلیل کاهش آمار ازدواج و افزایش طلاق مباحث اقتصادی است و چنانچه موسوی نژاد نیز به آن اذعان دارد اگر چنین تصور شود در تحلیل و برنامه ریزی دچار اشتباه خواهیم شد.
او می‌گوید: دقت در رابطه دوره‌های تورم و گرانی با آمار ازدواج‌ها در همان دوره یا دقت و بررسی رابطه افرادی که از نظر مالی مشکلی ندارند و با تعداد ازدواج در این جامعه آماری، توجه ما را به دلایل دیگری معطوف می‌کند؛ عوامل نگرشی، فرهنگی، اجتماعی، هویتی و ارتباطات میان فردی.
از نظر موسوی‌نژاد تسهیل ارتباطات و ایجاد همگونی فرهنگ‌ها از مهمترین عوامل تغییر نگرش‌ها و جا به جایی فرهنگی به شمار می‌رود؛ تغییری که باعث کاهش تمایل به ازدواج و افزایش طلاق شده و نگرش جامعه به بسیاری از ارزش‌های دیگر مانند احترام به پدر و مادر و بزرگترها، تقدس خانواده، عادی انگاری طلاق وازدواج سفید را هم تغییر داده است.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر اذعان می‌کند: در این نوع نگرش و در این تغییر فرهنگی، خانواده سنتی بسیاری از کارکردهای خود مانند تامین امنیت، حمایت، تامین نیازهای مادی و عاطفی را از دست می‌دهد و راه های جایگزینی مطرح می‌شوند.
نداشتن توجه لازم به ازدواج فرزندان از سوی خانواده‌ها، زود دانستن ازدواج برای تازه جوان‌ها از دیگر مواردی است که بهروزیانفر مطرح و اظهار می‌کند: این عوامل همراه با اظهار نیاز نکردن جوانان به ازدواج در محیط خانواده به عنوان عواملی برای تاخیر در ازدواج نقش ایفا می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: ضعف انگیزه برای ازدواج و ترس ازآن در نتیجه مقایسه با تجارب تلخ اطرافیان از دیگر دلایلی است که تمایل جوانان را به پایان تجرد خود کاهش می‌دهد.
راهکارها و بایدهایی برای افزایشی کردن ازدواج
راهکارهایی که مسئولان بوشهری برای پایان دادن به آمار کاهشی میزان عمومی ازدواج و بهبود جایگاه استان از این نظر ارائه کرده‌اند به طور نسبی با دلایلی مطرح شده تناظر دارد و هر یک معطوف به از میان برداشتن گروهی از مشکلاتی است که سد راه ازدواج به هنگام دختران و پسران است؛ هر چند نباید از نظر دور داشت که دلایل مطرح شده نظرهایی است که میزان اثر گذاری هر یک نیازمند سنجشی دقیق‌تر است.
برخی از راهکارهای مطرح شده برای فائق آمدن بر مشکلات اقتصادی به یاری جوانان می‌آید و برخی در صدد ترویج سبکی از زندگی است که دستیابی به آن آسان‌تر باشد و برخی هم تغییر نگرش مخل ازدواج را هدف قرار داده است.
مدیرکل ورزش و جوانان استان بوشهر معتقد است که اقدام دستگاه‌های فرهنگی بویژه رسانه‌ها اهمیت بالایی در شکل دهی به نوعی نگرش در میان جوانان و خانواده‌ها است که راه را بر ازدواج آنها هموار می‌کند.
از نظر او فعال شدن اصحاب قلم در راستای ترویج فرهنگ ازدواج، سوق دادن نگرش خانواده‌ها به اهمیت دادن به ازدواج فرزندان و ایجاد حس اطمینان به صلاحیت تازه جوان‌ها، تلاش برای کاهش ترس جوانان از ازدواج، اصلاح فرهنگ شغلی و محترم شمردن همه شغل‌هایی که درآمد حلال دارند، نقد فرهنگ اشتباه لزوم ازدواج فرزند بزرگتر قبل از کوچکتر و ایجاد شرایطی که دختران بعد از ازدواج نیز بدون دغدغه حق ادامه تحصیل و پیشرفت شغلی را داشته باشند، از راهکارهایی است که باید ساز و کار لازم برای تحقق آن فراهم شود.
از نظر مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر اما تلاش برای یافتن راه حل این “مشکل جدی” سهل و ممتنع است.
به گفته او نگاهی به دلایل مطرح شده، چند پاسخ را پیش روی ما قرار می‌دهد اما اجرایی کردن راهکارها برنامه مفصلی می‌طلبد.
موسوی‌نژاد توضیح می‌دهد: مسلم است وقتی گفته میشود فقر از عوامل کاهش ازدواج است، باید برای افزایش، فقر را چاره کرد، برای رفع فقر باید شغل ایجاد کرد و برای ایجاد شغل باید سرمایه جذب کرد، نیازمند امنیت سرمایه گذاری است و این فرایند ادامه دارد؛ این عوامل سلسله‌وار بدون درک مشترک مسئولان از وجود مساله و توافق آنها بر سر راهکارهای حل آنها، بدون برنامه ریزی جامع و مفصل و بدون عزم جدی و راسخ و روحیه جهادی قابل حل نیست.
بنابراین او برای برداشتن مشکلات اقتصادی از پیش پای ازدواج جوانان، تاکید می‌کند که لازرم است برنامه ریزان اقتصادی هر چه سریعتر زمینه رشد و توسعه اقتصادی را فراهم کنند.
او هم مانند بهروزیان فر نقش نخبگان فرهنگی، رسانه‌ها و ادبیات را تغییر نگرش‌ها و خرده فرهنگ‌هایی که سد راه ازدواج شده‌اند، اثرگذار می‌بیند.
موسوی‌نژاد معتقد است که استفاده از فرهنگ و ادبیات غنی دینی، اسلامی و ایرانی باید در ترویج اهمیت و تقدس خانواده به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد.
او می‌گوید: در این راستا استفاده از ظرفیت مبلغان و متخصصان حوزوی و دانشگاهی، تلاش جهادی رسانه ها و برنامه ریزی مسئولان فرهنگی برای ارائه الگوهای دینی و اسلامی خانواده و معرفی سبک زندگی اسلامی ایرانی به جوانان ازامی است.
از نظر مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر معرفی جوانان، بانوان و خانواده‌های موفق در زمینه‌های مختلف فرهنگی، ورزشی، هنری و علمی که در عین حال حافظ فرهنگ و شئونات اسلامی ایرانی هستند نیز می‌تواند راهگشا باشد.
ترویج فرهنگ ازدواج آسان، شاید نزدیک‌ترین راه
ترویج و فراهم کردن بستر “ازدواج آسان” یکی از آنهایی بود که مسئولان بوشهری بر آن اتفاق نظر داشتند؛ موسوی‌نژاد معتقد است که ترویج ازدواج آسان باید از اولویت های تبلیغی این حوزه باشد به گونه ای که تغییر نگرشی در جامعه صورت گیرد تا از سخت گیری و چشم‌وهم چشمی در ازدواج و جریان زندگی جلوگیری شود، بهروزیان فر می‌گوید: فرهنگسازی ازدواج آسان و ترغیب افراد شاخص، شناخته شده جامعه و افراد متمکن به ازدواج آسان و بدون تجمل و آشتی مردم با نظر دین در مورد آسان گیری ازدواج و بازگشت به سیره اهل بیت باید مورد توجه قرار گیرد و قادری معتقد است که باید بیشتر بر هدف ازدواج که ایجاد امنیت و طیب خاطر برای جوانان است تاکید شود تا مبادا در میان سبک زندگی حاضر این هدف متعالی گم شود.
مدیرکل ثبت احوال استان بوشهر هم از برنامه‌های این اداره کل برای ترویج این سبک ازدواج می‌گوید: به دنبال تصویب قانون جوانی جمعیت و خانواده و تاکید رهبر معظم انقلاب بر تسهیل شرایط ازدواج جوانان و ترغیب به فرزندآوری، طرح ازدواج آسان اواخر سال گذشته در دستور کار ثبت احوال بوشهر قرار گرفت و امیدواریم با اقدامات موثر جوانی جمعیت را در این استان حفظ کنیم.
اسکندر پاسالار می‌گوید: بنا شده است تا ۲۲۰ زوج جوان آماده ازدواج که در تامین هزینه این مراسم مشکل دارند، برای آغاز زندگی مشترک خود به مشهد مقدس اعزام شوند و اعطای تسهیلات به آنها هم از دیگر برنامه‌ها است.
معاون فرهنگی اداره کل تبلیغات اسلامی استان بوشهر از سخن از فعالیت نظری و عملی شبکه امامت، فعالیت خودجوش هیئات مذهبی و شبکه نهضت پیشرفت بانوان برای ترویج این سبک پسندیده می‌گوید.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری بوشهر معتقد است استفاده از ظرفیت خیرین حوزه ازدواج می تواند کمک شایانی در این امر کند چرا که در بسیاری از موارد جوانان با اندک سرمایه اولیه تمایل به آغاز زندگی مشترک دارند و با استفاده از ظرفیت خیرین و گروه های جهادی و سازمان های مردم نهاد اینها قابلیت تحقق بخشید.
استفاده از ظرفیت سالن‌ها و خانه‌های جوان و سایر فضاهای در اختیار برای برپایی مراسم ازدواج ساده، تولید محصولات رسانه‌ای با موضوع زندگی ساده، پرهیز از تجملات و ازدواج به هنگام و ارائه مشاوره رایگان پیش از ازدواج نیز برخی از گام‌هایی است که به گفته بهروزیانفر، اداره کل ورزش و جوانان برداشته تا ازدواج آسان شود.
کاهش امار ازدواج، زیر ذره بین
با همه آن چیزی که حاصل بررسی کارشناسانه مدیران استانی بود اما حالا بررسی دقیق‌تر و مبتنی بر تحلیل آماری کاهش تمایل به ازدواج در میان دختران و پسران ساحل نشین خلیج فارس آغاز شده است.
بر این اساس به گفته مدیر کل ثبت احوال استان بوشهر قرار است کارگروه “تحقیق و پژوهش” به ریاست رئیس دانشگاه خلیج فارس بررسی کارشناسانه‌ای از شاخص‌های جمعیتی استان بوشهر داشته باشد تا راهکارهای ارائه شده بر آن مبنا مسیر اجرا را جدتر از پیش آغاز کند.
